Tết Hà Nội

Cái ranh giới ảo diệu của sự giao mùa hiện ra trước mắt. Nó tạo ra bao sự bất chợt đến hoảng hốt, làm lay thức cả tâm hồn của vị tu sĩ trẻ. Mùa Xuân thật đẹp. Dường như nó khoác lên mình một bản tình ca du dương, lay động cho tất cả những ai đang sống xa quê hương, xa gia đình.

“Ngân nga chuông sớm, ngời xuân khách
Lam chiều, khói tỏa ngát hương thơm
Từ bi, oai đức ngời trong mắt
Thế sự quên đi, chuyện chơn thường”.

Mùa Xuân lại về trên quê hương đất Việt. Xuân về trên những cánh đồng lúa vàng ươm, còn cháy khói, bóc lên như những màng sương mong manh xuyên tạc vào buổi chiều vàng ửng. Xuân về trên những con đê dài thẳng tắp, nơi có những đứa trẻ cưỡi trên chiếc xe đạp, đi học về. Xuân về trên những lũy tre sum suê, bên chiếc cối chày đung đưa, lên xuống của u đang lom khom, nắn nót ra chiếc bánh bóc khói, ngào ngạt hương thơm. Mùi hương ấy, chắc có lẽ người xa quê nào cũng phải nhớ nhung, thèm khát chiếc bánh ngày ấy – đơn giản nhưng đầy tình thương của u, của quê hương mà khó có nơi nào tìm thấy được.

Cứ mỗi dịp Tết đến Xuân về, chúng ta lại luôn cảm thấy xao xuyến, rộn ràng, náo nức khó tả. Tết luôn là một khoảng thời gian có ý nghĩa lớn trong tâm trí mọi người Việt Nam dù ở bất cứ nơi nào. Đó như là điểm mốc giữa hiện tại và tương lai, là sự hòa hợp, giao thoa giữa không gian và thời gian, giữa con người với trời đất.

Ngay khi những cơn rét cuối Đông ngắn dần, những cơn mưa bụi li ti giăng giăng vào buổi sớm mai, chiều hôm; những chồi biếc vừa nhú lên trên cành và những nụ hoa chớm nở đón tiết Xuân về, thì những âm hưởng Tết đã ngân lên trong lòng mỗi người. Những ý nghĩ, kế hoạch cho ngày Tết chợt len lỏi trong đầu ngay từ trước Tết hàng tháng. Trẻ con thì nghĩ tới quần áo mới và những phong lì xì đầy sự hấp dẫn và đẹp đẽ biết bao. Các cô, cậu lớn hơn thì để mắt tìm bộ cánh thật đẹp, thật mốt và trong đầu đã nghĩ tới chuyến du Xuân cùng bạn bè trang lứa… Người lớn thì nghĩ tới việc mua sắm, vạch kế hoạch cho cả gia đình trong dịp nghỉ Tết. Tết Hà Nội đến dần trên từng con phố tràn ngập hàng hóa, đỏ rực màu của mứt, của bánh kẹo, của lịch, của hoa đào…

Phố phường như nhộn nhịp hơn, người ta đi lại dường như hối hả hơn…

Ngày 23 tháng Chạp bao giờ cũng được mọi người coi như là một mốc quan trọng trong dịp Tết. Ngày này còn được gọi là Tết ông Công, ông Táo. Người Việt vẫn thường quan niệm, 23 tháng Chạp là ngày ông Táo lên trời bẩm báo về mọi việc trong năm qua của gia chủ và dưới trần cho Ngọc Hoàng biết.

Sau ngày 23 tháng Chạp thì không khí chuẩn bị Tết càng gấp gáp, nhộn nhịp. Tết đã đến ngưỡng cửa mỗi nhà. Mọi người bận trăm công ngàn việc, nhưng nhiều gia đình vẫn giữ được nếp đẹp dọn dẹp nhà cửa, trang trí thật đẹp.

Tết nào cũng vậy, từ khoảng 25 đến 28, 29 tháng Chạp, với truyền thống, bố tôi thường đưa anh em chúng tôi về quê để thăm mộ tổ tiên, và mời hương linh các bậc tiền nhân về ăn Tết. Thăm mộ tổ tiên trong dịp Tết là một nét đẹp văn hóa của người Việt Nam. Hà Nội là đất kinh kỳ nên người từ nhiều tỉnh về đây lập nghiệp, sinh sống, vì thế mọi người sẽ về quê thăm mộ tổ tiên vào các dịp lễ. Ngày nay, với người Hà Nội, nét đẹp văn hóa này vẫn được duy trì bền vững và có phần được suy tôn hơn.

Tết ở Hà Thành còn có một nét rất riêng. Đó là chợ đào, chợ quất dọc theo nhiều con phố. Người Hà Nội rất coi trọng việc đi chọn cây quất, cành đào để chơi ngày Tết. Đào thắm, quất vàng mang ý nghĩa sinh khí, lộc làm ăn, bền vững trụ cột của cả gia đình.

“Xuân đào khoe sắc, trời non nước
Lộc nhà hạnh phúc, Tết bình an”.

Không biết từ khi nào, hoa đào đã trở thành một biểu tượng của mùa Xuân nói chung và của Tết Hà Nội nói riêng. Người Hà Nội coi hoa đào như là sản vật quý giá mà trời đất ban tặng cho đất kinh kỳ ngàn năm văn vật mỗi độ Xuân về. Dường như màu hồng thắm của hoa đào làm ấm lên tiết trời Xuân dù vẫn còn se se lạnh của thời tiết cuối Đông. Hoa đào đã đi vào đời sống tinh thần của người Hà Nội từ lúc nào không biết. Từ khoảng giữa tháng Chạp, người ta đã tập kết rất nhiều cây quất, cây đào về những khu vực chợ hoa. Đến sau 23 tháng Chạp thì toàn thành phố đã tràn ngập màu hồng thắm của hoa đào, màu vàng của quất. Quất, đào còn theo sau xe của nhiều người bán len lỏi khắp phố phường, ngõ hẻm. Nhưng phải kể đến chợ hoa trên phố Hàng Lược là lâu đời nhất, rồi đến khu vực vườn hoa Hàng Đậu, Quốc Tử Giám, Nhật Tân, Nghi Tàm, Thụy Khuê, Âu Cơ, Lạc Long Quân, dọc theo Đường Láng, Ngã Tư Sở…

Chiều 30 tháng Chạp, ngày cuối cùng của năm cũ, mọi việc chuẩn bị cho Tết như sửa sang trang trí nhà cửa, sắm cành đào, cây quất, mâm ngũ quả, đồ ăn thức uống, bánh chưng, giò chả... đã được hoàn tất. Nhà nào cũng làm mâm cỗ cúng tất niên, thỉnh mời tổ tiên về ăn Tết cùng con cháu. Thật ấm áp nếu bữa cơm chiều 30 Tết có đông đủ các thành viên trong gia đình. Trong khói hương trầm thơm ngát, bên mâm cơm có đủ bánh chưng xanh, dưa hành, giò chả… mọi người vui vẻ trò chuyện. Ông bà, bố mẹ cũng không quên nhắc nhở con cháu phải phát huy truyền thống quê hương, gia đình, đồng thời lên kế hoạch cho việc đi chúc Tết. Người Hà Nội vốn trọng hình thức nên mâm cơm cúng tất niên không chỉ gồm các món ăn ngon mà còn phải đủ lệ, về cơ bản thường có bóng, miến, măng, mọc, giò, chả, xào, nộm... Kể từ thời khắc cúng tất niên đến hết Tết, việc thắp hương, đốt trầm trên bàn thờ tổ tiên cũng được mọi nhà chăm lo một cách thành kính. Sau bữa cơm tất niên, các thành viên trong gia đình sửa soạn cho đón giao thừa.

Đón giao thừa luôn là thời khắc rất quan trọng, có ý nghĩa thiêng liêng, có sức lay động lan tỏa rất lớn đối với đời sống tinh thần người Hà Nội trong dịp Tết. Vì thế, hầu như mọi người đều thức để chờ đợi thời khắc đó. Đây là một dịp để trai gái ăn diện thật đẹp, hẹn hò, dập dìu bên nhau đi chơi quanh Hồ Gươm lung linh huyền ảo. Người già thì thi thoảng lại thắp nén nhang trên bàn thờ tổ tiên hoặc vui đùa cùng mấy đứa cháu nhỏ. Bố mẹ tôi thường hay đi lễ chùa rồi trở về nhà chuẩn bị cho cúng giao thừa.

Đón giao thừa ở Hồ Gươm bao giờ cũng là niềm say mê, háo hức của riêng người Hà Nội. Cho dù thời tiết thế nào, khoảng 8 giờ đến 9 giờ tối, người Hà Nội với những trang phục đẹp, lịch sự, sang trọng nhất từ mọi nơi, mọi nẻo phố đổ về Hồ Gươm. Ðông nhất trong dòng người vẫn là lớp trai gái trẻ tuổi trở về Hồ Gươm. Trên các vỉa hè không thiếu các cụ ông, cụ bà ăn vận sang trọng, lững thững đi bách bộ đến với Hồ Gươm đêm giao thừa “ôn cố tri tân”, để được sống trong không khí lễ hội thiêng liêng mỗi năm chỉ có một lần... Khoảng 10 giờ đêm, xung quanh Hồ Gươm, người người đã đông như nêm đủ mọi lứa tuổi, gương mặt ai cũng rạng rỡ, hồ hởi và phơi phới nét Xuân. Người Hà Nội ung dung thả bộ ngắm nhìn, hít thở thật sâu, cảm nhận thật đầy đủ cái không khí, cái hơi thở của đất trời, của lòng người ở chốn linh thiêng tích tụ hồn khí núi sông...

Đi lễ chùa, đi Văn Miếu cũng là một nét văn hóa trong đời sống tâm linh người Hà Nội dịp Tết. Mọi người đến lễ chùa, thắp nén nhang, nghiêm trang chắp tay cầu trước trời, Phật và các vị thần linh phù hộ cho gia đình họ một năm mới an lành, khỏe mạnh, hạnh phúc, gặp nhiều may mắn trong công việc, xin chữ của thầy Đồ để học hành giỏi giang.

Thế là Tết đã đến ngưỡng cửa nhà. Tết! Bao năm đã theo dòng lịch sử, qua biết bao nhiêu thế hệ với nhiều nét văn hóa truyền thống đất Hà Thành, con người nơi đây vẫn duy trì và ngày càng phát triển nếp sống tốt đẹp ấy. Thủ đô sắp bước vào Xuân rực rỡ, một mùa Xuân đầy tình yêu, đầy thương nhớ của một tu sĩ phải xa nhà.

Thế là “giấc mơ” chợt tỉnh. Tôi hoảng hốt vì đồng hồ đã điểm 3 giờ 30. Chúng tôi lại chuẩn bị công phu và học tập cho một ngày dài mới. Tất cả chỉ là giấc mơ, những thứ tưởng tượng trong mộng ảo sẽ biến mất đi khi chúng tôi trở về với thực tại, nơi có những thứ cao đẹp hơn so với những giấc mơ đó. Đó chính là giác ngộ, giải thoát.

Chánh Tấn