Bài viết

Lý trí

Cập nhật: 29/04/2020
Trái đất chúng ta đang sống rất đa dạng và phong phú về sinh vật. Thực vật phát triển cùng khắp, tạo lá phổi cho trái đất, làm chỗ nương tựa cho động vật và con người. Động vật rất nhiều về chủng loại, hình sắc và cá thể nhưng nhìn chung, chúng đều sống theo bản năng. Riêng con người vượt lên trên các loài động vật khác. Ở con người tồn tại hai thứ: bản năng và lý trí. Vậy lý trí là gì? Chúng ta hãy cùng khám phá.
 

Lý trí

 

Bản năng là những hoạt động của thân tâm theo thói quen, là sinh lý của con người mà cũng là nghiệp của con người. Con người cũng như các loài động vật, có bản năng sinh lý là lo cho cơ thể được dễ chịu như ăn ngủ, phát triển nòi giống... Con người thích ăn ngon, mặc đẹp, nhà cửa to lớn, đời sống tiện nghi... Bản năng là nghiệp ở chỗ những việc làm, hành động của thân tâm ở kiếp sống quá khứ cũng như kiếp hiện tại, thôi thúc chúng ta, bắt ép chúng ta phải làm một cách tự nhiên mà chưa kịp suy nghĩ đúng sai phải trái. Những việc trái ý nghịch lòng thì có thói quen giận, những việc vừa lòng thì cũng thích theo việc đó. Ý nghĩ và việc làm của chúng ta luôn chạy theo cảm xúc.

Khi ăn cơm, món nào ngon thì tay chúng ta cứ gắp hoài, ăn hoài món đó. Nghe một bản nhạc cảm thấy hay là bản năng âm nhạc trỗi dậy, chúng ta nghe hết bản nhạc này đến bản nhạc khác.

Một khía cạnh khác tồn tại song hành với bản năng là lý trí. Lý trí là những suy nghĩ có tư duy, có sự phán đoán, xử lý mọi việc theo mục tiêu đã đặt ra hoặc theo đạo lý, lẽ phải. Lý trí làm con người sống phải có suy nghĩ tư duy, sống ngược dòng thói quen. Lý trí làm chúng ta không sống theo bản năng.

Trong khi ăn cơm, lý trí có mặt làm chúng ta ăn có chừng mực. Ăn còn phải nhường cho những người cùng ăn. Không phải vì thích món cà tím kho mà cứ gắp hoài đến hết tô cà tím kho, còn người anh người em của mình cũng cần ăn nữa chứ. Vậy là lý trí đã dừng cái thích ăn ngon của chúng ta, làm chúng ta sống với nhau có tình người hơn.

Cưỡi xe đạp xuống dốc thoai thoải dễ hơn cưỡi xe đạp lên dốc. Lúc xuống dốc, xe dễ lao nhanh. Còn khi lên dốc, chúng ta có cảm nhận xe ì ạch chậm chạp khó lên cao.

Chúng ta sống theo cảm giác thì dễ nhưng sống theo đạo lý, lẽ phải thì khó. Một đứa trẻ có thể thích ăn, thích chơi nhưng phần đông không thích học bài. Người học đạo lý, đạo đức ứng xử giữa người với người thì ít. Người học Phật, xuất gia tu học lại càng ít hơn.

Trong quan hệ gia đình, bố mẹ thương con phần bản năng nhiều hơn. Con thương bố mẹ phần lý trí nhiều hơn. Tại sao lại có chuyện này? Chắc có lẽ, bố mẹ nuôi con khó nhọc, nuôi từ lúc mới tượng hình trong bụng mẹ cho đến dựng vợ gả chồng, trải qua biết bao thời gian công sức. Người con lúc mới sinh, năng lực có thể còn yếu, chỉ biết đòi ăn. Khi chúng lớn hơn một tí, chúng tiếp xúc với đời, thích nhiều thứ hơn. Nhưng chúng chưa tạo ra tiền để chu cấp cho bản thân, cần nương tựa bố mẹ. Càng trưởng thành, người con càng thấy mình có thể tự lo cho bản thân, càng muốn rời xa sự bảo bọc của bố mẹ. Đôi khi, chúng ương ngạnh khó dạy bảo. Những người con không được học đạo hiếu, dễ quên ân bố mẹ, dễ đánh mất bố mẹ trong tim mình. Những ai đang đọc được những dòng tâm sự của tôi, hãy nhớ lại những việc làm, sự chăm sóc quan tâm của bố mẹ dành cho ta. Bố mẹ đáng thương lắm. Người cho đi nhiều hơn nhận lại. Chúng ta hãy quan tâm bố mẹ khi còn có thể. Lỡ mai này bố mẹ qua đời, ta hối tiếc cũng muộn màng.

Bố mẹ đã cho chúng ta hình hài này, đưa chúng ta đến trường, dẫn dắt chúng ta tiếp nhận cuộc đời này. Bố mẹ muốn con mình sống tốt, có hạnh phúc. Hạnh phúc đó đang tồn tại trong những lời đức Phật dạy. Chúng ta có thể học Phật để tiếp xúc với những điều tốt đẹp và hạnh phúc.

Lý trí như một khung trời rộng để chúng ta cảm nhận cuộc sống có chọn lọc. Chúng ta đừng sống hoài với những thói quen, sở thích tầm thường. Cuộc sống có quá nhiều vất vả lo toan. Con người cần có sự hiểu biết, cảm thông. Những người khổ ngoài kia đang chờ bàn tay thương yêu của chúng ta chạm tới.

Tâm Quả

Tin tức liên quan

THEO BỤT TA ĐƯỢC GÌ?
18/10/2024
NGUYỆN THOÁT KHỎI TAI ƯƠNG
16/09/2024
NGƯỜI TU THẬT – TUYỆT ĐẸP
10/09/2024
CHÙA TO – PHẬT LỚN
03/09/2024
Trên ngực con đượm buồn màu bông trắng…
13/08/2024