Vua Pasenadi (Ba-tư-nặc)

42. KINH CHUYỆN MỘT NẮM ĐẬU

(Tiền thân Kalaya-Mutthi)

(Kinh số 176, Phẩm Thiện pháp, Chương 2, Tập 5, Tiểu bộ kinh)

 Câu chuyện này, khi ở Jetavana, bậc đạo sư kể về vua Pasenadi.

Một thời, trong mùa mưa, bạo loạn bùng nổ ở biên địa. Quân lính đến đóng đồn tại đó và sau hai ba trận giao chiến, họ không thể đánh bại quân địch, liền dâng sớ trình vua. Mặc dù đang mùa mưa, vua vẫn ra đi và cắm trại trước Jetavana. Rồi vua bắt đầu suy nghĩ: “Khởi binh trong mùa mưa, các khe đá, hang đá đều ngập nước, đường sá rất khó đi. Ta sẽ đi đến viếng thăm bậc đạo sư”. Khi Ngài hỏi: “Thưa đại vương, đại vương đi đâu?” ta sẽ trình sự việc cho Ngài biết. Bậc đạo sư không chỉ che chở làm lợi ích cho ta trong đời tương lai, mà còn che chở cho ta trong hiện tại. Do vậy, nếu việc ra đi của ta không được thuận tiện, Ngài sẽ nói với ta: “Thưa đại vương, nay không đúng thời. Còn nếu việc ra đi được thuận tiện, Ngài sẽ im lặng”. Vì vậy, vua đi vào Jetavana, đảnh lễ bậc đạo sư và ngồi xuống một bên. Bậc đạo sư hỏi:

- Thưa đại vương, đại vương đi từ đâu đến quá sớm như vậy?

Vua trả lời:

- Bạch Thế Tôn, trẫm sắp đi dẹp loạn ở biên địa. Ðảnh lễ Thế Tôn xong, trẫm sẽ đi.

Bậc đạo sư nói:

- Thuở xưa, trước khi ra trận, nghe lời nói của các bậc hiền trí, các đại vương đã không xuất quân phi thời.

Rồi theo lời yêu cầu của vua, bậc đạo sư kể câu chuyện quá khứ.

***

Thuở xưa, khi vua Brahmadatta trị vì ở Baranas, Bồ-tát là một vị đại thần tâm phúc của nhà vua và cố vấn giúp vua về các vấn đề tục sự và thánh sự. Thời ấy có một cuộc nổi loạn tại biên địa, và các lính biên phòng gửi cho vua một bức thư. Vua xuất quân vào mùa mưa, và đóng trại ở ngự viện. Bồ-tát đứng cạnh vua. Lúc ấy có người nấu sôi một loại đậu cho ngựa ăn, và đem đậu đổ vào máng. Một con vượn ở trong vườn, từ cây leo xuống, lấy những hạt đậu từ nơi máng ấy, ngậm đầy miệng và nắm đầy tay, leo lên cây, lại ngồi đấy và bắt đầu ăn.

Trong khi nó đang ăn, một hạt đầu từ tay rơi xuống đất, nó quăng bỏ tất cả hột đậu lấy từ miệng và từ tay, rồi từ cây leo xuống, tìm hột đậu bị rơi ấy. Nhưng không thấy hạt đậu nó lại leo lên cây, ngồi trên cành, buồn bã, xịu mặt, như thua vụ kiện cả ngàn đồng. Vua thấy việc con vượn làm, chỉ cho Bồ-tát và hỏi:

- Này khanh, khanh nghĩ thế nào về việc làm này của con vượn?

Bồ-tát thưa:

- Thưa đại vương, kẻ ngu kém trí bỏ ra nhiều tiền để mua được ít, chính là như vậy.

Rồi Bồ-tát đọc lên bài kệ đầu:

Thưa nhân chủ, vượn này

Ngu si sống trên cành,

Trí tuệ nó không có,

Nó đã quăng tất cả

Nắm đậu nằm trong tay,

Ðể tìm một hột rơi.

Sau đó vị đại thần đi đến gần vua và đọc bài kệ thứ hai:

Chúng ta và người khác

Tham lam cũng như vậy,

Thưa đại vương, chúng ta

Mất nhiều để được ít,

Chẳng khác con vượn ấy

Xử sự với hột đậu.

Vua nghe Bồ-tát nói vậy, liền quay trở lại, và vào thành Baranas. Các bọn ăn cướp nghe tin vua xuất quân chinh phạt kẻ thù và đã đi ra khỏi thành, liền chạy trốn khỏi biên địa.

Vào thời có câu chuyện hiện tại, bọn ăn cướp nghe tin vua Pasenadi đã đi ra khỏi thành, liền chạy trốn.

Vua nghe bậc đạo sư thuyết pháp xong, từ chỗ ngồi đứng dậy, đảnh lễ Ngài với thân bên hữu hướng về Ngài rồi đi về Savatthi.

***

Sau khi kể pháp thoại này, bậc đạo sư nhận diện tiền thân:

- Lúc bấy giờ, nhà vua là Ananda, và vị đại thần có trí là ta vậy.